Біздің көпшілігіміз өмірімізде кем дегенде бір рет өз ісімізді ашу туралы ойладық, бірақ ешқашан өз идеяларымызды жүзеге асыра бастаған емеспіз. Бұл біреуге қиын болып көрінеді, ал біреу оны қалай жасау керектігін білмейді. Егер сізде кәсіпкер болу идеясы мен ниеті болса, біз сізге неден бастау керектігін айтамыз.

Жеке кәсіпкерлік деген не?

Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 2-бабына сәйкес азаматтардың, оралмандардың және заңды тұлғалардың мүлікті пайдалану, тауарларды өндіру, сату, жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету арқылы таза кіріс алуға бағытталған, жеке меншік құқығына (жеке кәсіпкерлік) не шаруашылық жүргізу немесе мемлекеттік кәсіпорынды жедел басқару құқығына негізделген дербес, бастамашыл қызметі Кәсіпкерлік болып табылады.

Әркімнің кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне, өз мүлкін кез келген заңды кәсіпкерлік қызмет үшін еркін пайдалануға құқығы бар және кәсіпкерлік субъектілері Қазақстан Республикасының заңдарында тыйым салынбаған кәсіпкерлік қызметтің кез келген түрін жүзеге асыруға құқылы.

Кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын азаматтар, оралмандар және мемлекеттік емес коммерциялық заңды тұлғалар (жеке кәсіпкерлік субъектілері), мемлекеттік кәсіпорындар (мемлекеттік кәсіпкерлік субъектілері) кәсіпкерлік субъектілері болып табылады.

Кәсіпкерлік субъектісі болып табылатын жеке тұлға Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 35-бабының талаптарына сәйкес дара кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеу кезінде мәлімделген орналасқан жері бойынша Мемлекеттік кірістер органдарында дара кәсіпкер ретінде тіркеледі.

ЖК қандай түрлері бар?

Өзіндік кәсіпкерлік (ҚР ПК 31-бабы)

Өзіндік кәсіпкерлікті бір жеке тұлға өзіне меншік құқығымен тиесілі мүлік негізінде, сондай-ақ мүлікті пайдалануға және (немесе) оған билік етуге жол беретін өзге де құқыққа орай дербес жүзеге асырады.

Некеде тұратын жеке тұлғаның өзіндік кәсіпкерлікті жүзеге асыруы үшін жұбайының келісімі талап етілмейді.

Жеке тұлға өзіндік кәсіпкерлікті жүзеге асыру үшін ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкін пайдаланған жағдайларда, егер заңдарда немесе неке шартында не ерлі-зайыптылар арасындағы өзге де келісімде өзгеше көзделмесе, мұндай пайдалануға жұбайының нотариат куәландырған келісімі қажет.

Өзіндік кәсіпкерлік фермер қожалығы нысаны пайдаланыла отырып жүзеге асырылуы мүмкін.

Бірлескен кәсіпкерлік (ҚР КК 32-бабы)

Бірлескен кәсіпкерлікті жеке тұлғалар (дара кәсіпкерлер) тобы өздеріне ортақ меншік құқығымен тиесілі мүлік негізінде, сондай-ақ мүлікті бірлесіп пайдалануға және (немесе) оған билік етуге жол беретін өзге де құқыққа орай жүзеге асырады.

Бірлескен кәсіпкерлік кезінде жеке кәсіпкерлікке байланысты барлық мәмілелер бірлескен кәсіпкерліктің барлық қатысушыларының атынан жасалады, ал құқықтар мен міндеттер олардың атынан алынады және жүзеге асырылады.

Бірлескен кәсіпкерліктің нысандары:

• ерлі-зайыптылардың ортақ бірлескен меншігі негізінде жүзеге асырылатын ерлі-зайыптылардың кәсіпкерлігі;
• шаруа қожалығының ортақ бірлескен меншігі немесе жекешелендірілген тұрғын үйге ортақ бірлескен меншік негізінде жүзеге асырылатын отбасылық кәсіпкерлік;
• жеке кәсіпкерлік ортақ үлестік меншік негізінде жүзеге асырылатын жай серіктестік;
• Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де нысандар.

Ерлі-зайыптылар кәсіпкерлігі жүзеге асырылған кезде ерлі-зайыптылардың бірі екінші жұбайдың келісімімен іскерлік айналымда ерлі-зайыптылардың атынан әрекет етеді, бұл дара кәсіпкерді тіркеу кезінде расталуы немесе дара кәсіпкердің қызметі Мемлекеттік тіркеусіз жүзеге асырылған жағдайларда жазбаша көрсетілуі және Нотариат куәландыруы мүмкін.

Ерлі-зайыптылардың біреуінің іскерлік айналымда ерлі-зайыптылардың атынан әрекет етуіне келісімі болмаған кезде, іскерлік айналымда әрекет ететін жұбайы дара кәсіпкерлікті өзіндік кәсіпкерлік түрінде жүзеге асырады деп болжанады.

Осы Кодекстің мақсаттары үшін шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимін қолданатын Қазақстан Республикасының резиденттері-дара кәсіпкерлер және заңды тұлғалар шағын бизнес субъектілері болып танылады

Шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимін мынадай шарттарға сәйкес келетін салық төлеушілер қолдануға құқылы:

• салық кезеңіндегі жұмыскерлердің орташа тізімдік саны арнаулы салық режимі үшін аспайды:
• оңайлатылған декларация негізінде - 30 адам;
• тіркелген шегерімді пайдаланумен-50 адам.
• арнаулы салық режимі үшін салық кезеңіндегі табысы аспайтын:
• патент негізінде-республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіштің 3 528 еселенген мөлшері;
• оңайлатылған декларация негізінде-республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіштің 24 038 еселенген мөлшері;
• тіркелген шегерім пайдаланыла отырып - республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіштің 144 184 еселенген мөлшері белгіленеді.

Бұл ретте осы тармақшаның бірінші бөлігінің үшінші абзацында көрсетілген табысқа дара кәсіпкер үш компонентті интеграцияланған жүйені міндетті түрде қолдана отырып, қолма-қол ақшасыз есеп айырысу арқылы алған, республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіштің 70 048 еселенген мөлшері шегіндегі кірістер енгізілмейді.

Мобильді қосымшаны пайдалана отырып, арнайы салық режимін енгізу ("Е-Salyq Business")

2022 жылғы 1 қаңтардан бастап арнайы мобильді қосымшаны ("E-Salyq Business") пайдалана отырып, жеке кәсіпкерлер үшін жаңа арнайы салық режимі енгізіледі.

Аталған нормаларға сәйкес мобильді қосымша кәсіпкерлердің салық міндеттемелерін орындауын оңайлатуды қамтамасыз етуі тиіс. Осылайша, мобильдік қосымшаны пайдалану арқылы жеке кәсіпкер ретінде қарапайым онлайн тіркелу, салықтар мен әлеуметтік төлемдерді есептеу, көрсетілген арнайы салық режимін қолданатын тұлғалар үшін  ұсынудың күшін жою қамтамасыз етіледі.

Оңайлатылған декларация бойынша ЖК

Шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимін қолдануға құқығы жоқ:

• құрылымдық бөлімшелері бар заңды тұлғалар;
• заңды тұлғалардың құрылымдық бөлімшелері;
• өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелері және (немесе) әртүрлі елді мекендерде Салық салу объектілері бар салық төлеушілер.

Арнаулы салық режимдерін қолданатын адамдарға салық салу мақсатында орналасқан жері бойынша оның функцияларының бір бөлігін орындайтын стационарлық жұмыс орындары жабдықталған аумақтық оқшауланған бөлімше салық төлеушінің өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшесі болып танылады. Егер жұмыс орны бір айдан астам мерзімге құрылса, ол стационарлық жұмыс орны болып есептеледі.

Осы тармақшаның ережесі мүлікті мүліктік жалдауға (жалға алуға) беру жөніндегі қызметті ғана жүзеге асыратын салық төлеушілерге қолданылмайды:

• басқа заңды тұлғалардың қатысу үлесі 25 пайыздан асатын заңды тұлғалар;
• құрылтайшысы немесе қатысушысы арнаулы салық режимін немесе салық салу ерекшеліктерін қолданатын басқа заңды тұлғаның құрылтайшысы немесе қатысушысы болып табылатын заңды тұлғалар;
• коммерциялық емес ұйымдар;
• ойын бизнесі салығын төлеушілер.

Жалпыға бірдей белгіленген тәртіп бойынша ЖК және жеке практикамен айналысатын адамдар

Салық салудың жалпыға бірдей белгіленген тәртібі – Салық кодексінің 20-бөлімінде айқындалған тәртіпті қоспағанда, салық кодексінің Ерекше бөлігінде белгіленген салықтарды және бюджетке төленетін төлемдерді есептеу, төлеу, олар бойынша салық есептілігін табыс ету тәртібі;

Жеке практикамен айналысатын адам - жекеше нотариус, жеке сот орындаушысы, адвокат, кәсіби медиатор

Егер жаңадан құрылған салық төлеуші Салық кодексінің 679-бабы 1-тармағының бірінші бөлігінде айқындалған тәртіппен арнаулы салық режимін таңдамаған жағдайда, мұндай салық төлеуші қолданылатын салық салу режимі туралы хабарлама бергенге дейін жалпыға бірдей белгіленген салық салу тәртібін әдепкі бойынша таңдаған болып танылады.

Жалпыға бірдей белгіленген режимді қолданатын дара кәсіпкердің табысы салық кодексінің 366-бабына сәйкес айқындалады.

Салық салудың жалпыға бірдей белгіленген тәртібі қолданылған жағдайда  ф200.00" жеке табыс салығы және әлеуметтік салық бойынша Декларация " салық агенті орналасқан жердегі салық органдарына декларацияны жасау үшін есепті кезеңнен кейінгі екінші айдың 15-күнінен кешіктірмей күнтізбелік тоқсан болып табылады.

"Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында, Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексінде және "сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы"Қазақстан Республикасының Заңында көзделген жағдайларды қоспағанда, жеке табыс салығы бойынша Декларация орналасқан жері бойынша салық органына (220.00-Т.) есепті салық кезеңінен кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірілмей табыс етіледі.

Салық кодексінің 362 - бабының 1-тармағына сәйкес дара кәсіпкер жеке табыс салығын төлеуді салық кезеңінің қорытындылары бойынша салық төлеуші орналасқан жері бойынша декларацияны тапсыру үшін белгіленген мерзімнен кейін күнтізбелік он күннен кешіктірмей дербес жүзеге асырады.

Жеке практикамен айналысатын адамдар.

"Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі – Салық кодексі) 79-бабы 3-тармағының талаптарына сәйкес жеке тұлғаны жеке практикамен айналысатын адам ретінде тіркеу есебіне қою нотариаттық қызметті, атқарушылық құжаттарды орындау жөніндегі қызметті, адвокаттық қызметті, дауларды медиация тәртібімен реттеу жөніндегі қызметті жүзеге асыру басталғанға дейін "электрондық үкімет" веб-порталы арқылы электрондық нысанда ұсынылған жеке тұлғаның жеке практикамен айналысатын адамды тіркеу

Салық органдары салықтық өтінішті алған күннен бастап бір жұмыс күні ішінде жеке тұлғаны жеке практикамен айналысатын адам ретінде тіркеу есебіне қоюды жүргізеді не мұндай қоюдан бас тартады.

ЖК қалай ашуға болады?

2017 жылғы 1 қаңтардан бастап дара кәсіпкер (бұдан әрі-ЖК) ретінде тіркеу есебіне қою хабарлама тәртібіне ауыстырылды, оған сәйкес ЖК (бірлескен дара кәсіпкерлік) ретінде мемлекеттік тіркеу үшін жеке тұлға (бірлескен ЖК уәкілетті тұлғасы) тікелей мемлекеттік кіріс органына E-gov/Е-лицензиялау электрондық порталы арқылы және/немесе Тасқала ауданы бойынша "Азаматтарға арналған үкімет "мемлекеттік корпорациясы" КЕАҚ арқылы рұқсаттар және хабарламалар саласындағы уәкілетті орган бекіткен нысан бойынша хабарламаны ұсынады, сондай-ақ тіркеу e-Salyq Business және екінші деңгейдегі банктер мобильді қосымшалары арқылы жүргізіледі.

ЖК ретінде тіркелу туралы мәліметтер ҚР ҚМ МКК ақпараттық сайтында автоматты түрде орналастырылады www.kgd.gov.kz, оның ішінде ЖК ретінде тіркелу туралы ақпаратты көрсететін "бизнеске көмек/салық төлеушілерді іздеу" электрондық сервисі бар. Жоғарыда көрсетілген сервис, ЖК қою күнін көрсете отырып, ЖК ретінде тіркелу туралы мәліметтерді басып шығару жолымен бір салық төлеушіге қатысты ақпаратты қарауға мүмкіндік береді.